بحران دنبالکردن افراد بیهویت، مسئله گشتوگذارهای بیهدف
پدرام صنعتی/ پژوهشگر حوزه علوم رایانه، فناوری اطلاعات و ارتباطات و سواد رسانهای
ما در عصر رقمی زندگی میکنیم، عصری که در آن اینترنت و شبکههای اجتماعی به آسانتر شدن زندگی مردم و نزدیکتر شدن انسانها به یکدیگر کمک شایانی کردهاند. در زمانی که اگر اینترنت و شبکههای اجتماعی وجود نداشت، زندگی بسیار سخت و تحمل دوری عزیزانمان و نداشتن ارتباط با آنها در این دوران طولانی بسیار دشوار میشد.
اما شبکههای اجتماعی در کنار فواید و مزایای بسیار زیادی که به ارمغان آوردهاند، معایب و مشکلاتی هم به همراه داشتهاند.
شاید بتوان بزرگترین، اصلیترین و شایعترین این مشکلات را اعتیاد به آنها به شمار آورد، اعتیاد به شبکههای اجتماعی یکی از بزرگترین و رایجترین معضلاتی است که اکثر کاربران گوشیهای هوشمند (و همینطور دستگاههای دیگر) با آن روبهرو هستند. شاید فکر کنید که تنها ضرر اعتیاد به شبکههای اجتماعی، اتلاف وقت و ازدستدادن زمان است؛ اما این مورد تنها یکی از مشکلات متعددی است که این اعتیاد به همراه دارد.
وابستگی اشخاص به شبکههای اجتماعی بدون در نظر گرفتن شرایط سنی و جنسیتی، به اتلاف وقت و آسیبهای جسمی به این اعتیاد خاموش محصور نمیشود. بلکه محققان و پژوهشگران حوزه فضای مجازی این موضوع را به اثبات رساندهاند که عدم مدیریت مناسب در استفاده از شبکههای اجتماعی از جمله مهمترین عوامل وقوع آسیبهای روانی در میان کاربران است.
بهطوریکه استفاده واپایش نشده از شبکههای اجتماعی باعث بهوجودآمدن اختلالاتی نظیر پرخاشگری، تکیه و اضطراب، افسردگی، تحریکپذیری، خشونت، زودرنجی، اختلال در اشتها و افت عملکرد فردی و تحصیلی، مختلشدن الگوی خواب، کاهش فعالیت بدنی و افزایش وزن، افزایش تنهایی و اختلال در ارتباطات اجتماعی میشود.
با علم و آگاهی به این موضوع بهتر است مخاطرات استفاده بدون حدومرز و افراطی از شبکههای اجتماعی را با خانواده و دوستان مطرح کنیم و شیوه صحیح استفاده از این شبکهها را فراگرفته و به آنها نیز انتقال دهیم.
بدین ترتیب در برابر آسیبهای روانی شبکههای اجتماعی ایمن میشویم و از پرسه زنی بیهدف و دنبال نمودن افراد بیهویت و باهویت یا افراد باهویت جعلی پرهیز کنیم.
حضور افراطی برخی کاربران در شبکههای اجتماعی، آنها را دچار نوعی اعتیاد کرده است. اعتیادی خاموش که نهتنها اتلاف وقت و آسیبهای جسمی برایشان به وجود آورده؛ بلکه آنها را دچار تنشها و آسیبهای روانی کرده است.
بهتر است بهجای گشتوگذارهای بیهدف در فضای مجازی و دنبالکردن افراد بیهویت، زمانی را برای گفتوگو با اعضای خانواده اختصاص دهیم.
البته اعتیاد به گوشی و اینترنت هنوز بهصورت رسمی اختلال روانی شناخته نشده است.
محققان معیارهای تشخیصی اعتیاد به اینترنت را تدوین کردهاند. اما هنوز این موارد توسط DSM-5 (کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) مورد تأیید قرار نگرفته است.
این کتاب توسط انجمن روانشناسی آمریکا تهیه شده است که اولین نسخه آن در سال ۱۹۱۵ میلادی و آخرین نسخه آن در سال ۲۰۱۳ میلادی منتشر شده است.
عبارت DSM مخفف Diagnosticand Statistical Manual of Mental Disorders هست.
مهمترین علت اعتیاد افراد به شبکههای اجتماعی ترشح DA مخفف Dopamine به معنی دوپامین است. دوپامین یک ترکیب آلی از خانواده کاتکولآمینها و فنتیلآمینها است که نقش حیاتی در بدن و مغز دارد.
دوپامین انتقالدهنده عصبی است که باعث احساس لذت در انسان میشود. با هر بار باز کردن برنامهها و گرفتن بازخورد مثبت، ترشح دوپامین افزایش مییابد و فرد به این حس لذت معتاد میشود.
بسیاری از پژوهشگران و محققان معتقدند که شبکههای اجتماعی و فضای مجازی به ارتقای مهارتهای اجتماعیمان و داشتن ارتباطات و دوستان بیشتر کمک به سزایی میکند؛ اما استفاده افراطی و بیحدوحصر از آن قطعاً نتیجهای کاملاً معکوس داشته و میتواند زندگی واقعی را نیز تحت شعاع قرار دهد.
ممکن است اعتیاد به شبکههای اجتماعی ظاهر سادهای داشته باشد و کسی آن را جدی نگیرد؛ اما میتواند حتی باعث ارتکاب جرایم نیز در افراد شود و آسیبها و ضررهای مالی، روحی و حتی جانی را برای افراد به ارمغان آورد.
انتشار اطلاعات شخصی و اضافی از خود میتواند منجر به مزاحمتهای آنلاین (و حتی واقعی) یا کلاهبرداریهای اینترنتی شود که این خود میتواند منجر به ضررها و تروماهای روحی جبرانناپذیری شود.
پس باید این اعتیاد و این ارتباطات مجازی را جدی بگیریم و آنها را بهگونهای مدیریت کنیم تا زندگی واقعی ما را مختل نکنند.
معادل واژگان بر اساس مصوبه فرهنگستان زبان و ادب فارسی:
رقمی = دیجیتالی
واپایش = کنترل
استرس = تکیه
Wednesday, 8 May , 2024