آئین دیرینه «شمع‌گردانی» در استان اردبیل یکی از آئین‌های بومی ماه محرم است که در روز تاسوعای حسینی با نهایت عشق و ارادت به سقای کربلا به جا آورده می‌شود.

تایماز نیوز/  سولماز نعمتی: چهره شهر طی ایام ماه محرم در ماتم و غم غریبی فرو رفته است و غمی در کوچه پس کوچه‌های شهر سایه انداخته است. تجمع‌های مردمی با لباس‌هایی سیاه و یکرنگ که نشان دهنده عشق خالص و بی ریایشان به امام حسین (ع) است، در کوچه و بازار به وفور به چشم می‌خورد.

امروز تاسوعا است، روزی که دسته‌های عزاداری یکی پس از دیگری با پرچم و بیرق‌هایی در دست جوانان به یاد امام‌حسین و یاران محاصره شده‌اش سوگواری کرده و با سر دادن «حسین حسین» از خیابان‌ها و محلات قدیمی شهر عبور می‌کنند. شخصی با لباس‌های مشکی در نزدیکی مسجد منصوریه اردبیل در نوبت ایستاده تا شمع‌ها را در این محل روشن کند، توجهم را جلب کرد نزدیک‌تر رفته و از وی درباره این روز و ادای نذرش پرسیدم.

این شهروند گفت: سال‌ها است به عشق امام حسین در روز تاسوعا شمع‌هایی را به تعداد مسجدهایی که نذر کرده‌ام تهیه می‌کنم و در عصر این روز آن‌ها را در مساجد روشن می‌کنم.

سجاد ۳۰ سال دارد و به مدت ۵ سال روشن کردن شمع‌ها را در روز تاسوعا در اولویت کارهایش قرار داده است.

وی اعتقاد دارد شمع نماد یادبود است که با شعله‌ور شدن آن یاد کسانی را که از دست داده‌ایم زنده می‌کنیم.

شهروند اردبیلی در ادامه با ابراز امیدواری به برآورده شدن حاجات تمامی درماندگان در این روز، گفت: من تا عمر دارم با پاهای برهنه برای سوگ امام حسین (ع) و یارانش شمع روشن کنم.

خیابان‌ها و کوچه‌ها همچنان پر از از مردم سوگواری است که برای به جا آوردن اعمال این روز تلاش می‌کنند، در نزدیکی مسجد سرچشمه زنی به همراه کودکش به مردم عزادار شمع نذری می‌دهد علت را جویا شدم و گفت: من ساکن شهرستان مهریز یزد هستم که به همراه همسر و پسرم برای عزاداری در ایام محرم به اردبیل سفر کرده‌ایم‌.

این شهروند ادامه داد: سال‌ها پیش به صورت اتفاقی برای انجام کاری به اردبیل مسافرت کردیم که مصادف شده بود با ۱۰ روز اول محرم، از مراسم و سوگواری مردم اردبیل زیاد شنیده بودیم و سعی کردیم تاسوعا و عاشورا را در اردبیل بمانیم.

وی با بیان اینکه بنا به تصمیم اعضای خانواده روز تاسوعا در اردبیل ماندیم، افزود: مردم این شهر رسم یا نذر خاصی داشتند که برای من جالب بود که در ۴۱ مسجد قدیمی و بزرگ شمع روشن می‌کردند و نذر و حاجت خود را طلب می‌کردند، از این رو بابت مشکلی که داشتم در این روز نذر کردم که هر سال در روز تاسوعا برای سوگواری امام حسین (ع) و همچنین نذری دادن شمع به مردم سهیم بوده و عازم اردبیل شوم.

رسم‌هایی که قدمت چند صدساله در اردبیل دارند، نشان دهنده ارادت و عشق مردم نسبت به سرور و سالار شهیدان است و اکنون نیز مردم پا به پای هم این آئین را اجرا می‌کنند.

روشن کردن شمع برای زنده نگه داشتن یاد و نام شهدای کربلا

با گذر از محله سرچشمه سمت مسجد دیگری می‌روم که مردی با مو و ریش جوگندمی با چند شمع در دست منتظر روشن کردن آن‌ها در سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) در صف ایستاده است، نظرم را جلب کرد، نزدیک‌تر رفتم و در مورد نذرش از او پرسیدم.

وی گفت: نزدیک به ۱۰ سال است ما در روز تاسوعا برای زنده نگه داشتن یاد و نام شهدای کربلا در سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) شمع روشن می‌کنیم.

مرد اردبیلی در ادامه در رابطه با خرید و توزیع شمع‌ها در این روز افزود: متأسفانه با وجود عشق تمامی مردم به امام حسین و یارانش در نحوه خرید و فروش اقلام نذری همچنان عده‌ای سودجو در این روز از نیت خالصانه مردم سو استفاده می‌کنند و شمع‌ها و دیگر کالاها از جمله ظروف یک بار مصرف را به چند برابر قیمت می‌فروشند.

وی ادامه داد: همه مردم در غم این روز سهیم هستند و سودجویی و منفعت طلبی در چنین روزی بی معنا است.

انسان‌ها از دیرباز معتقد بوده‌اند که روشن کردن شمع و دعا خواندن در محضر آن باعث می‌شود القائات درونی انسان افزایش یافته و ارتباط مطلوبی با او و کائنات رخ دهد. کسانی که این روز را گرامی می‌دارند نیز اعتقاد دارند که روشن کردن شمع و فرستادن نور آن به آسمان باعث می‌شود ارتباطشان با ائمه اطهار و امام حسین برقرار شده و مردمی که در این مراسم شرکت می‌کنند می‌توانند با روشن کردن شمع، حاجات خود را از امام حسین و حضرت ابوالفضل طلب کنند.

همچنین در شب عاشورا و شام غریبان مردم عزادار شمع روشن می‌کنند، زیرا با روشن کردن شمع در این شب احساس همدردی با حضرت زینب (ص) می‌کنند که در تاریکی راه افتاد تا فرزندان و خانواده امام حسین (ع) را پیدا کند.

با اینکه یک هزار و ۳۸۴ سال از واقعه کربلا می‌گذرد، امام حسین (ع) از فراز تاریخ در نوای طبل‌ها، زنجیرها و سنج‌ها چنان شور و شوقی به پا کرده که گویی کربلایی دیگر در راه است. در گرمای تابستان همچنان مردم در تکاپوی ادای نذری‌های خود هستند. در و دیوارهای سیاه پوش، دسته‌های عزاداری حسینی و مردمی که نذری پخش می‌کنند.

پسری در کاسه‌های یک بار مصرف آش نذری می‌دهد، دختری با برادر کوچکترش شکلات نذری پخش می‌کند، زنی میانسال چایی و شربت نذری به عزاداران می‌دهد. همه این‌ها فقط برای ادای دین و عشقی است که مردم به امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) و دیگر یاران امام دارند.