دکتر بهنام صحرانورد

▫️تحلیل گر مسائل سیاسی و اجتماعی

۱- انگیزه نگارش این تحلیل، سخنرانی کوتاه بنده در مسجد جامع بازار اردبیل در روز پنج شنبه بیست و هفتم آبان ماه۱۴۰۰ می باشد که در آن با تاکید بر بحران آب در کشور به طرح یک مساله اساسی در مدیریت کشور پرداخته شد و آن حرکت بی قاعده کشور در مسیر توسعه می باشد.
۲- اساسا مساله حکم رانی در دنیا بر اساس داده ها و یافته های علمی انجام می پذیرد که جهت حرکت آن را قانون اساسی مشخص می کند و اسناد بالا دستی در این راستا افق های آن را تبیین می کند که نماد بارز آن سند آمایش سرزمینی است.
۳-منظور از آمایش سرزمینی، رسیدن به مطلوب ترین توزیع ممکن جمعیت، توسط بهترین شکل توزیع فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در پهنه سرزمین است. امری که در برنامه های توسعه ایران تاکنون به طور جدی به آن پرداخته نشده و یا لااقل نمودهای خود را نشان نداده است. ۹۰درصد از جمعیت کشور در ۴۵درصد وسعت کشور زندگی می کنند. ۸۸در صد از شاغلین در نیمه شمالی و غربی به کار اشتغال دارند و ۱۲ در صد بقیه در نیمه جنوبی و شرقی استقرار دارند و…که همه نشان از عدم تعادل در توسعه منطقه ای دارد و ضرورت توسعه متوازن و نگاه آمایشی به پهنه سرزمین را صدچندان می کند.
۴-در واقع آمایش سرزمینی بازتاب سرزمینی توسعه بلندمدت کشور است. نگرش آمایشی به ما کمک می کند تا بتوانیم از وسعت و پهنای سرزمین در راستای توسعه بلندمدت بهره برداری کنیم و می توان این را به گونه دیگری نیز تعبیر کرد و گفت: آمایش سرزمینی یعنی دیدگاه راهبردی حاکمیت بر پهنه سرزمین.
۵- آن چه در کشور ما در دهه های گذشته روشن گردیده است، قدرت لابی گری و رایزنی بخش خصوصی، نمایندگان مجلس و حاکمان محلی با یک دیگر و در نهایت با قدرت مرکزی است تا بر اساس آن کارخانه ای در منطقه ای تاسیس گردد و یا یک دامداری به راه انداخته شود و شاید گلخانه ای ایجاد گردد.
۶- مساله آب چهار استان، نماد بارز خروج کشور از سند آمایش سرزمینی است که برای نگارش فقط دور چهارم مطالعات آمایش سرزمینی مصوب ۱۳۹۹ ، بیش از ۷۵ هزار ساعت کار کارشناسی صورت گرفته ۳۴ عنوان گزارش در ۵۱ مجلد تولید شده و بیش از ۵۰ جلسه کمیسیون تخصصی و کارگروه‌های موضوعی ایجاد شده است که درسطور زیبا و نقشه های رنگین چاپ گردیده است.
۷- جهت‌گیری های ملی آمایش سرزمین که در راستای تبیین فضایی سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی‌ایران و ترسیم الزامات تحقق آن در توسعه بلندمدت کشور و مبتنی بر اصول مصوب آمایش سرزمین‌، شامل ‌ملاحظات امنیتی و دفاعی‌، کارآیی و بازدهی اقتصادی‌، وحدت و یکپارچگی سرزمینی‌، گسترش عدالت اجتماعی‌ و تعادل های منطقه‌ای‌، حفاظت محیط زیست و احیای منابع طبیعی‌، حفظ هویت اسلامی‌، ایرانی و حراست از میراث فرهنگی‌، تسهیل و تنظیم روابط درونی و بیرونی اقتصاد کشور، رفع محرومیت ها، بخصوص در مناطق روستایی‌کشور تنظیم شده است‌.
۸- حرکت بی قاعده در کشور و فقدان رویکرد جدی به سند آمایش سرزمینی، بحران های بسیاری را آفریده است. به عنوان نمونه مساله آب چهار استان چهار محال و بختیاری، خوزستان، یزد و اصفهان می باشد که حل آن پیچیدگی های بسیاری دارد.
۹- مقدار کل منابع آب تجدیدپذیر در حوضه آبریز بر اساس شرایط هيدرولوژیکی و توسعه زیرساخت ها، پس از کنارگذاشتن آب براي محيط زیست است که قابليت بهره برداري براي مصارف مختلف در قالب منابع آب سطحی، زیرزمينی و غيرمتعارف را دارد.
۱۰-استان اردبیل نیز از این قاعده گریزی در آمایش سرزمینی بی بهره نمانده است. خشکسالی، فقدان استفاده از مکانیسم های جدید فناورانه در حوزه کشاورزی و حتی تاسیس پتروشیمی، نشان گرهای وحشتناکی از مساله آب استان را به ذهن متبادر می کند.
۱۱- مبحث حق آبه استان از رودهای جاری چون ارس و قزل اوزون و کشت بی رویه سیب زمینی با قدرت جذب آب بیشتر و هدر رفت این منابع در شمال استان با کشت هندوانه، تلخ کامی بسیاری را ایجاد نموده است.
۱۲- یکی دیگر از تلخ کامی های امروز، میزان آب سد یامچی و بالقلو چای می باشد و فراتر از آن کیفیت آب شرب شهری که در اسناد بالادستی میزان استفاده هر بخش، کاملا مشخص می باشد
۱۳-نگارنده با اندک آموخته خود در این حوزه هشدار می دهد که مساله آب در ایران به یک بحران فراگیر در آینده تبدیل خواهد شد و استان اردبیل نیز با این روند از این آسیب در امان نخواهد بود.
۱۴- به راستی فلسفه نگارش سند آمایش سرزمینی چیست و برنامه های پنج ساله توسعه در این زمینه از چه جایگاهی برخوردار هستند؟ شما در این زمینه چگونه می اندیشید؟